กระบวนการสันติภาพเริ่มต้นจากการรับฟังเสียงจากประชาชนในพื้นที่
ข้อมูลสรุปสถานการณ์ความรุนแรงจังหวัดชายแดนภาคใต้ในช่วงเวลาตั้งแต่พ.ศ.2547 จนถึงปัจจุบัน ได้เกิดเหตุการณ์ความไม่สงบจำนวน 22,166 ครั้ง ความรุนแรงดังกล่าวทำให้มีผู้เสียชีวิต 7,520 คน และผู้บาดเจ็บ 13,968 คน
ผศ.ดร. ศรีสมภพ จิตร์ภิรมย์ศรี ประธานคณะทำงานวิชาการ สถาบันสันติศึกษา มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ กล่าวว่า แม้ว่าแนวโน้มสถานการณ์ความไม่สงบในจังหวัดชายแดนภาคใต้ลดลงอย่างเป็นระบบตั้งแต่ปีพ.ศ. 2556 หลังจากการพูดคุยสันติภาพในครั้งแรก และเหตุการณ์ความไม่สงบลดลงตามลำดับจนถึงปี พ.ศ. 2563 ซึ่งเป็นปีที่มีการระบาดของโควิด-19 แต่ผลจากการสำรวจความคิดเห็นของประชาชนในพื้นที่กลับสะท้อนออกมาในทางที่ยังคงรู้สึกว่า สถานการณ์เหมือนเดิมไม่ได้ดีขึ้นหรือมีความรุนแรงลดลงแต่อย่างใด



อ่าน 7 ข้อเสนอต่อรัฐบาลใหม่และเรื่องเร่งด่วน
2. แก้ปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนในพื้นที่อย่างจริงจัง ผ่านองค์ประกอบสำคัญ 5 ข้อ ได้แก่ เจ้าหน้าที่ควรหลีกเลี่ยงการวิสามัญฆาตกรรมผู้ที่มีความเห็นต่างจากรัฐ , ควรมีการตั้งคณะกรรมการซึี่งประกอบด้วยกลุ่มคนจากหลายฝ่ายเพื่อสอบสวน , ใช้กระบวนการทางการเมืองและการปรับปรุงแก้ไขกฎหมายบางฉบับ , กลไกตรวจสอบการปฏิบัติงานของจนท และควรปฏิรูปกระบวนการยุติธรรม
3. มีกลไกการเมืองและกลไกทางกฎหมายรองรับกระบวนการพูดคุยที่ครอบคลุมทุกฝ่าย
4. พัฒนาและปรับปรุงกลไกการสื่อสาร เพื่อสร้างการรับรู้ข้อมูลข่าวสารอย่างแพร่หลาย นำไปสู่การทำให้กระบวนการสันติภาพชายแดนใต้เป็นวาระสาธารณะ
5. เพิ่มบทบาทของประชาชน สร้างการมีส่วนร่วมอย่างเท่าเทียมทุกฝ่าย โดยประชาชนควรมีสิทธิเสรีภาพในการหารือสาธารณะโดยไม่ถูกคุกคาม และควรตั้งคณะกรรมการร่วมกัน 3 ฝ่าย ได้แก่ ฝ่ายรัฐ, BRN และภาคประชาชน
6. กระจายอำนาจมากขึ้น ให้สอดคล้องกับลักษณะเฉพาะของพื้นที่
7. การมุ่งเน้นพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์บนฐานทุนทางสังคมและวัฒนธรรมของพื้นที่ เพื่อนำไปสู่โอกาสการสร้างสันติภาพเชิงบวกและยั่งยืน
นอกจากข้อเสนอท้ัง 7 ข้อข้างต้น ในช่วงท้ายของการถาม-ตอบระว่างผู้ร่วมงานเสวนาและนักวิชาการเครือข่าย Peace Survey ยังพบข้อสรุปที่น่าสนใจบางประการจากผลการนำเสนอข้อมูลดังกล่าว
สรุปประเด็นที่คำถามน่าสนใจจากช่วงแสดงความคิดเห็นเพิ่มเติม
- ปัจจุบันนิยามของความรุนแรงมีขอบเขตที่กว้างไกลมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่นิยามความรุนแรงรวมไปถึง การจำกัดสิทธิเสรีภาพเหนือร่างกาย การปิดกั้นสิทธิเสรีภาพการแสดงออกสาธารณะ หรือการดำเนินการและใช้ความรุนแรงการทางด้านกฎหมาย จึงส่งผลให้ แม้สถิติความรุนแรงในพื้นที่ชายแดนใต้ลดลงแต่ประชาชนยังคงรู้สึกว่า สถานการณ์ความรุนแรงยังเหมือนเดิม ไม่ได้ลดลงแต่อย่างใด
- ในแง่ของการรับฟังและการรับรู้ข้อมูลข่าวสารที่ภาคประชาชนต้องการมากที่สุดคือ ฝ่ายรัฐ อนุมานได้ว่าเป็นเพราะในปัจจุบันรัฐยังไม่มีการสื่อสารที่มากเพียงพอ
- การพูดคุยกับเจ้าหน้าที่รัฐ ส่วนที่สำคัญที่ทำให้การเข้าถึงข้อมูลเป็นไปได้ยากคือ ข้อจำกัดของข้อมูลและข้อปฏิบัติในการเข้าพูดคุยกับฝ่ายเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ชายแดนใต้
สเปคตรัมแห่งความหวังเปรียบเทียบการสำรวจ 7 ครั้ง
กราฟแสดงทัฒนะเชิงบวกต่อกระบวนการสันติภาพเปรียบเทียบ
