เมื่อสื่อสาธารณะไทยพีบีเอส โดยสำนักเครือข่ายและการมีส่วนร่วมสื่อสาธารณะ ได้นำแนวคิดปัญญารวมหมู่ Collective Intelligence มาปรับใช้กับสื่อสาธารณะ และการทำงานร่วมกับภาควิชาการ ท้องถิ่นและกลุ่มคนที่สนใจอยากเปลี่ยนแปลงสังคมหาทางออกร่วมกัน เปลี่ยนเรื่องยากๆ ให้เป็นโอกาสในการแก้ปัญหาด้วยเครื่องมือ เทคโนโลยีและข้อมูล เพราะความรู้ไม่ได้กำจัดแค่เฉพาะผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น คนในท้องถิ่นซึ่งเป็นเจ้าของพื้นที่สามารถเข้ามามีส่วนร่วมอย่างมีความหมายได้
โครงการห้องทดลองปัญญารวมหมู่ สำนักเครือข่ายสื่อสาธารณะ ไทยพีบีเอส จึงจัดกิจกรรม PI Networking & Soft Launch เมื่อสื่อสาธารณะเริ่มใช้แนวคิดปัญญารวมหมู่ เราจะจัดการเรื่องยากๆ อย่างชาญฉลาดร่วมกันได้อย่างไร? เมื่อวันที่ 31 ก.ค. 2567 เพื่อเปิดให้ผู้สนใจเข้ามารับฟัง เรียนรู้ความหมายของที่มา Collective Intelligence คืออะไร ทำไมไทยพีบีเอสถึงนำแนวคิดนี้มาประยุกต์ใช้
ทำไมถึงต้อง Collective Intelligence
เหตุผลหลัก 3 ประการสำคัญที่ไทยพีบีเอสคิดว่ามีคุณค่ากับประโยชน์สื่อสาธารณะ และหยิบยกเอาแนวคิดปัญญารวมหมู่ Collective Intelligence มาใช้ ได้แก่
- Deliberation การตัดสินใจร่วมกันแบบไตร่ตรอง เป็นกระบวนการที่ทุกคนเข้ามามีส่วนร่วมการแก้ปัญหาและตัดสินใจ โดยมีสื่อสาธารณะที่เป็นประโยชน์ในการรับรู้ข้อมูล ถกเถียงกันโดยไม่มีไบแอสหรืออคติ (Bias) แล้วนำไปสู่การตัดสินใจร่วมกัน
- Insight & Foresight การคาดการณ์อนาคต ในเรื่องที่มีความซับซ้อนซึ่งจะต้องมีการทำความเข้าใจเชิงลึกขึ้นและมองเป็นพลวัต เพื่อจำลองภาพอนาคต และหาทางรับมือกับความไม่แน่นอนรูปแบบต่าง ๆ
- Public Benefit เครื่องมือนี้สำคัญในการเอามาตอบโจทย์กับประเด็นสื่อสาธารณะ
ไทยพีบีเอส โดยสำนักเครือข่ายและการมีส่วนร่วมสื่อสาธารณะ มีเป้าหมายสำคัญในการใช้เครื่องมือนี้คือ การสร้างความสัมพันธ์ใหม่ (re-designing) ระหว่างประชาชน รัฐ และข้อมูลกับเทคโนโลยี เคารพคนทุกฝ่ายและประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมได้เปลี่ยนการบ่นปัญหาต่างๆ มาเป็นการตั้งโจทย์ร่วมกัน มองเป็นโอกาสในการแก้ปัญหา ร่วมกันหาทางออกกับทุกฝ่าย
ตัวอย่างกรณีของเมืองบาร์เซโลนา ประเทศสเปน ที่มีปัญหาเรื่องหมอกควันมีจุดติดตั้งเซ็นเซอร์เพื่อตรวจวัดคุณภาพอากาศไม่ถึง 10 จุด เลยนำปัญหานี้มาเป็นตัวตั้งให้พลเมืองช่วยกันคิด จะแก้ปัญหาอย่างไรดี จึงร่วมกันพัฒนาชุดเครื่องมือตรวจวัดคุณภาพอากาศ ‘Citizen Sensing Toolkit’ ที่พลเมืองอาสาสมัครเข้ามาทำตั้งแต่ผู้เชี่ยวชาญ จนถึงประชาชนทั่วไป กรณีนี้แสดงให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของสังคม จากการแก้ปัญหาบนสู่ล่างมาเป็น ล่างขึ้นบนแทน และยังมีเครื่องมือเทคโนโลยีมาเป็นตัวช่วยในการแก้ไขปัญหาด้วย
ทีมห้องทดลองปัญญารวมหมู่ Public Intelligence ไทยพีบีเอส จึงตั้งขึ้นมาเป็นสื่อสาธารณะ (public media service) มองการทำงานกับผู้คนที่หลากหลายเป็นสิ่งสำคัญที่สุด โดยสำนักเครือข่ายและการมีส่วนร่วมสื่อสาธารณะ มีเครือข่ายสร้างความร่วมมือกับสถาบันการศึกษาที่ทำเรื่องสื่อในประเด็นสาธารณะท้องถิ่น อีกส่วนเชื่อว่าข้อมูลที่มีรอบด้านหลายมิติ รวมถึงมีเทคโนโลยีเข้ามาเสริม และตั้งเอาทั้ง 3 ส่วนคือ ผู้คน (people) ข้อมูล (data) และเทคโนโลยี (technology) มาเป็นโมเดลในการทำงานของทีม
ตัวอย่างที่ผ่านมาเช่น เรื่องการทำฝุ่นควันในภาคเหนือ ในช่วงแรกยังไม่มีใครรู้ว่าฝุ่นหน้าตาเป็นอย่างไร สถานีวัดฝุ่นก็มีน้อยมาก เลยใช้เครื่องมือ C-site ทำแผนที่ smart censor วัดฝุ่น อธิบายภาพเพิ่มว่าเครื่องวัดฝุ่นกระจุกตัวอยู่ตรงไหน พื้นที่ไหนที่ยังขาดไป อีกประเด็นคือเรื่องปลาหมอคางดำ ที่ตั้งต้นประเด็นปัญหามาจากคนในพื้นที่ รายงานปักหมุดเข้ามาผ่าน C-site ที่ทางสำนักสนับสนุนให้และสื่อสารขยายประเด็นต่อ ให้เกิดการรับรู้สาธารณะเพิ่มขึ้น
Road Map และเป้าหมายอนาคต
เริ่มจากปลายทางอยากชวนคนที่สนใจเรื่องนี้มาเป็นเจ้าของร่วมกัน social enterprise เหมือนสหกรณ์ที่มีความอิสระในการเลือกประเด็น ให้บริการสาธารณะกับทุกคนได้ ไม่ว่าจะเป็นเทศบาลท้องถิ่น สถาบันการศึกษาหรือหน่วยงานวิจัย
ส่วนช่วงต้นปีหน้าจะเปิดตัวอย่างเป็นทางการร่วมกับ NESTA ยกระดับให้เป็นสากลมากขึ้น จะจัด monthly forum ทุกเดือนทางออนไลน์ ซึ่งใครมีประเด็นที่อยากจะทำเสนอแลกเปลี่ยน ทีมจะทำหน้าที่บันทึกให้ Public Talk Series เชิญวิทยากรที่เกี่ยวข้องมาคุยกันทุก 3 เดือน รวมถึงเปิดบริการต่างๆ ให้ทุกคนมาใช้ได้
ในปีนี้จึงเริ่มจากเปิดตัว soft launch ไอเดียให้ทุกคนเห็นสนใจมาร่วมตั้งแต่ต้น และเป็นคนกลางในการ สร้างเครือข่าย (community practice) รวบรวมเนื้อหาเครื่องมือที่สำคัญขึ้นใน demo website ให้ทุกคนเข้ามาใช้ได้ และทดลองพื้นที่กลางในการถกเถียงร่วมกัน มีโปรโตไทป์ตั้งต้นไว้ เช่น
ในเชิงเนื้อหาและเว็บไซต์ มีเป้าหมายจะพัฒนา longform Interactive Journals 2024 ทั้งหมด 8 ประเด็นสาธารณะสำคัญทั่วภูมิภาคมาทำ ได้แก่
- ประชาธิปไตย ไทยไทย (Very Thai Democracy)
- อากาศสะอาด? เพื่อทุกคน (Clean air for all)
- ผืนป่าตะวันตกสู่มรดกโลก (Western Forest Complex)
- รู้ทันน้ำ (River Basin Management)
- อีสานสู่โลก (ISAN Softpower)
- ตะวันออกพัฒนา (Inclusive EEC)
- กรุงเทพฯ สาธารณะ (BKK Green & Mobility)
- อนาคตด้ามขวาน (Southern Megaprojects)
ข้อเสนอ/ประเด็นที่อยากทำร่วมกับไทยพีบีเอส
จากแบบสอบถามผู้เข้าร่วมกิจกรรมทั้งหมด 7 คน ส่วนใหญ่สนใจพัฒนาโปรเจ็คร่วมกันในลักษณะ partnership รองลงมาคือเก็บข้อมูล ประมวลผลข้อมูล และร่วมพูดคุยแลกเปลี่ยนในเวทีประชุมหรือเสวนา
ส่วนประเด็นหรือหัวข้อที่เสนอเพิ่มเติม ได้แก่ การติดตามข้อมูลด้านความขัดแย้ง/ความรุนแรงทางสังคมวัฒนธรรมในสังคมไทย, ประเด็นสิ่งแวดล้อมในเชียงใหม่, รู้ทันน้ำ, การกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น, และการมีส่วนร่วมของพลเมืองในการกำหนดนโยบายและทิศทางการพัฒนาจังหวัด, อากาศสะอาด และการพัฒนาเมือง เป็นต้น
หากมีข้อเสนอเพิ่มเติมหรือสนใจอยากทำประเด็นข้างต้นร่วมกับทางทีม สามารถคลิกลิงก์ https://tally.so/r/wkZV6r หรือ ติดต่อได้ทาง [email protected]